Bæjarstjórn Hafnarfjarðar samþykkti á fundi sínum sl. miðvikudag, með atkvæðum fulltrúa Sjálfstæðisflokks og Framsóknar, að selja 15,42% hlut Hafnarfjarðarkaupstaðar í HS veitum til HSV eignarhaldsfélags slhf. fyrir 3,5 milljarða kr.
Hafnarfjarðarbær eignaðist hlut í Hitaveitu Suðurnesja þegar Rafveita Hafnarfjarðar var sameinuð Hitaveitunni árið 2001 en Rafveita Hafnarfjarðar var stofnuð 1. júní 1938 og var um tíma mjög öflug rafveita. Síðar var Hitaveitu Suðurnesja skipt upp í HS orku og HS veitur og Hafnarfjarðarbær seldi hlut sinn í HS orku, sem þá hafði í raun verið einkavætt, til Orkuveitu Reykjavíkur árið 2007.
Aðrir hluthafar HS veitna og félagið sjálft hafa allt að 2 mánuði eftir undirritun kaupsamnings til að ákveða hvort þeir nýti forkaupsrétt sinn.
Greiðsla í mars 2021 og nettótekjur um 2,7 milljarðar króna
Skv. samningnum fer afhending hlutanna fram í kringum áramótin en frá áramótum var samið um greiðslufrest á kaupverði upp á 60 daga. Hafnarfjarðarbær fær því ekkert greitt fyrr en í fyrstu vikunni í mars.
Ekki hefur komið fram í fundargerðum hverjar nettótekjur bæjarins verði af sölunni en upplýst hefur verið að þóknun Kviku sé 2% sem gera 70 milljónir króna.
Þá þarf Hafnarfjarðarbær að greiða 22% fjármagnstekjuskatt af söluhagnaðinum en bókfærð eign Hafnarfjarðar í hlutnum er 191.277.000 kr. Þá liggur fyrir að Hafnarfjarðarbær þarf að greiða rúmar 712 milljónir kr. í fjármagnstekjuskatt.
Því verða nettótekjur bæjarins af sölunni ekki nema rúmir 2,7 milljarðar kr. auk þess sem bærinn verður af framtíðar arðgreiðslum.
Í hvað fara peningarnir?
Komið hefur fram að nota eigi peningana í framkvæmdir á vegum bæjarfélagsins og voru settar upp sviðsmyndir sem báru saman 2,9 milljarða lántöku við söluna. Ekki kemur fram hvort og hvernig framkvæmdaáætlunin muni breytast vegna erfiðrar fjárhagsstöðu vegna Covid-19. Ljóst er að útsvarstekjur verða langt undir væntingum ekki síst eftir að bæjarbúum fækkaði í stað þess að fjölga. Miklu skiptir hvaða framkvæmdir sveitarfélagið fari í enda ekki sama hvort sveitarfélagið fari í framkvæmdir sem séu hluti af skylduverkefnum sveitarfélagsins eða t.d. byggingar íþróttamannvirkja sem ekki eru hluti af skylduverkefnum sveitarfélaga. Þetta ætti þó að koma fram í fjárhagsáætlun sveitarfélagsins fyrir 2021 sem samþykkt verður í desember.
Helga Ingólfsdóttir lýsti sig vanhæfa eftir ábendingu bæjarstjóra – en gagnrýndi í raun málsmeðferðina
Sem sitjandi stjórnarmaður í lífeyrissjóði lýsti Helga Ingólfsdóttir, bæjarfulltrúi Sjálfstæðisflokks, sig vanhæfa til að taka þátt á afgreiðslu á sölunni. Í bókun hennar kemur einnig fram að hún hafi ekki komið að umræðu eða ákvörðun um sölumeðferð eignarhlutarins, sem greinilega var gagnrýni á málsmeðferðina.
Hefði ákvörðun um að hefja söluferli verið afgreidd í bæjarstjórn hefði Helga ekki verið vanhæf og hefði getað tekið afstöðu til málsins. Ekki er óvarlegt að ætla að Helga hefði lagst gegn sölu á hlutum bæjarins í HS veitum.
Skv. heimildum Fjarðarfrétta var það að frumkvæði flokkssystur Helgu, Rósu Guðbjartsdóttur bæjarstjóra að hún lýsti sig vanhæfa. Að beiðni bæjarstjóra sendi bæjarlögmaður Helgu bréf þann 7. október sl. þar sem henni var bent á að hún gæti verið vanhæf. Þetta bréf bæjarlögmanns fylgdi pósti Helgu til allra bæjarfulltrúa þegar hún upplýsti um vanhæfi sitt.
Þar segir m.a.: „Í máli sem hér er til umfjöllunar þá tel ég að tilboðsgjafi sé aðili máls. Sveitarstjórnarmaður er þar í stjórn og leiðir þar með til vanhæfis hans þegar ákvörðun er tekin í sveitarstjórn í málinu Það leiðir einnig til þess að hann er vanhæfur til að taka þátt í undirbúningi málsins á öllum stigum þess. Þá á hann ekki að hafa aðgang að gögnum um málið á meðan það er til meðferðar.“
Viðmælandi Fjarðarfrétta segir þetta sýna að bæjarstjóri hafi haft áhyggjur af því að Helga stæði ekki með öðrum í meirihlutanum að sölunni og hvers vegna málið var ekki tekið til afgreiðslu í bæjarstjórn þar sem afstaða Helgu hefði skipt máli.
Fulltrúar í bæjarráði hefðu getað vísað málinu til bæjarstjórnar
Það sem vekur athygli er að ákvörðun um að selja hlut bæjarins í HS veitum kom aldrei til afgreiðslu í bæjarstjórn heldur var málið undirbúið og afgreitt í bæjarráði. Var það ekki fyrr en bindandi tilboð var komið og eftir samningaviðræður Kviku banka, sem fenginn var til að gera verðmat og að selja hlutinn, við bjóðendur.
Bæjarstjórn fékk málið ekki til meðferðar fyrr en sl. miðvikudag þar sem málið var afgreitt á einum fundi.
Á engum tímapunkti nýttu fulltrúar í bæjarráði sér þann rétt að vísa málinu til bæjarstjórnar og það er ekki fyrr en á fundinum á miðvikudag sem fulltrúar sem mynda minnihluta í bæjarstjórn gerðu formlega athugasemd við það og vildu vísa málinu frá eða fresta.
Skv. upplýsingum Fjarðarfrétta mun þetta þó hafa verið rætt en fullyrt að aðeins væri verið að kanna möguleika á sölu og skoða mun á lántöku annars vegar og sölu á hlut í HS veitum hins vegar.
Það var svo í síðustu viku sem boðað var til aukafundar í bæjarráði 19. október þar sem málið er kynnt og svo á fundi bæjarráðs 22. október var lögð fram tillaga um sölu og málinu þá fyrst vísað til bæjarstjórnar.
Frávísunartillaga felld af Sjálfstæðisflokki og Framsókn
Fulltrúar minnihlutans lögðu fram frávísunartillögu á bæjarstjórnarfundinum þar sem bent var á að skv. 5. mgr. 35. gr. sveitarstjórnarlaga væri bæjarráði heimilt að fullnaðarafgreiða mál sem ekki varða verulega fjárhagslega hagsmuni:
„Byggðarráði er heimil fullnaðarákvörðun mála sem eigi varða verulega fjárhag sveitarsjóðs eða stofnana hans, enda sé eigi ágreiningur innan ráðsins eða við framkvæmdastjóra um ákvörðunina, en meðan sveitarstjórn er í sumarleyfi fer byggðarráð með sömu heimildir og sveitarstjórn hefur ella. Þá er heimilt að fela byggðarráði fullnaðarafgreiðslu einstakra mála sem samkvæmt samþykktum sveitarfélags hafa áður komið til umfjöllunar annarra nefnda sveitarstjórnar.“
Fulltrúar minnihlutans gerðu því þá kröfu að málinu yrði vísað frá þar sem ekki lá fyrir löglegt umboð til að bjóða hlutinn til sölu.
Frávísunartillagan var felld með 6 atkvæðum fulltrúa Sjálfstæðisflokks og Framsóknar en 5 fulltrúar Samfylkingar, Viðreisnar, Miðflokks og Bæjarlista greiddu atkvæði með tillögunni.
Íbúakosningu hafnað
Fulltrúar Samfylkingar, Viðreisnar, Miðflokks og Bæjarlista lögðu þá til að málið yrði lagt í dóm hafnfirskra kjósenda með íbúakosningu og töldu til þess ríkar ástæður:
„Í fyrsta lagi átti engin umræða sér stað um eignarhlut Hafnfirðinga í HS Veitum eða öðrum fyrirtækjum fyrir kosningar. Einkavæðing opinberra orkuinnviða var ekki á stefnuskrá neins flokks. Enginn fulltrúi í bæjarstjórn Hafnarfjarðar var kosinn til að framfylgja þeirri stefnu.
Í öðru lagi fengu þeir flokkar sem mynda meirihluta í bæjarstjórn Hafnarfjarðar færri atkvæði í síðustu kosningum en flokkarnir í minnihlutanum. Þessi staðreynd hlýtur að setja þá kröfu á meirihlutann að hann sýni auðmýkt og samstarfsvilja en keyri ekki umdeild mál í gegn í krafti eins manns meirihluta í bæjarstjórn.
Í þriðja lagi er um gríðarlega umdeilt mál að ræða sem snertir bæði framtíðartekjur bæjarins og fyrirkomulag eignarhalds á orkuinnviðum. Slíkt krefst mun meiri umræðu og samráðs við bæjarbúa en raun ber vitni í þessu máli.“
Fulltrúar Samfylkingar, Viðreisnar, Bæjarlista og Miðflokks lögðu einnig fram tillögu um að málinu yrði frestað þar til fyrir lægi hver aðkoma ríkisins verði í grafalvarlegum rekstrarvanda sveitarfélaga.
Frestunartillagan var felld með 6 atkvæðum fulltrúa Sjálfstæðisflokks og Framsóknar en 5 fulltrúar Samfylkingar, Viðreisnar, Miðflokks og Bæjarlista greiddu atkvæði með tillögunni.
Tillagan um að málið yrði lagt í dóm hafnfirskra kjósenda var einnig felld með 6 atkvæðum fulltrúa Sjálfstæðisflokks og Framsóknar en 5 fulltrúar Samfylkingar, Viðreisnar, Miðflokks og Bæjarlista greiddu atkvæði með tillögunni.
Í bókun Rósu Guðbjartsdóttur bæjarstjóra við afgreiðslu málsins segir að niðurstaða nýlegrar undirskriftasöfnunar sýni og staðfesti að ekki væri tilefni til að halda íbúakosningu um málið.
Salan samþykkt með nafnakalli
Að lokum voru greidd atkvæði um að selja 15,42% hlut Hafnarfjarðarkaupstaðar í HS veitum til HSV eignarhaldsfélags slhf. fyrir 3,5 milljarða kr. og var óskað er eftir nafnakalli.
Sigurður Þórður Ragnarsson, Miðflokki – Nei
Ágúst Bjarni Garðarsson, Framsókn – Já
Árni Rúnar Þorvaldsson, Samfylkingu – Nei
Friðþjófur Helgi Karlsson, Samfylkingu – Nei
Guðlaug Svala Steinunnar Kristjánsdóttir, Bæjarlista – Nei
Guðbjörg Oddný Jónasdóttir, Sjálfstæðisflokki – Já
Jón Ingi Hákonarson, Viðreisn – Nei
Kristín Thoroddsen, Sjálfstæðisflokki – Já
Ólafur Ingi Tómasson, Sjálfstæðisflokki – Já
Rósa Guðbjartsdóttir, Sjálfstæðisflokki – Já
Kristinn Andersen, Sjálfstæðisflokki – Já
Bæjarstjórn samþykkti því, með sex atkvæðum fulltrúa Sjálfstæðisflokks og Framsóknar, sölu á hlutabréfum Hafnarfjarðarkaupstaðar í HS Veitum hf. til HSV eignarhaldsfélags slhf. en fimm fulltrúar Samfylkingar, Viðreisnar, Miðflokks og Bæjarlista greiddu atkvæði á móti.
Bæjarfulltrúar Sjálfstæðisflokks og Framsóknar segja í bókun að sala hlutar í HS-Veitum styrki Hafnarfjörð
„Á bæjarráðsfundi 22. apríl var samþykkt að hafinn yrði undirbúningur að sölu hlutabréfa Hafnarfjarðarkaupstaðar í HS Veitum hf sem er 15,42% með það að markmiði að hlutabréf sveitarfélagsins yrðu seld. Hlutur Hafnarfjarðar í HS Veitum var auglýstur í dagblöðum í maí og fengu um 30 fagfjárfestar gögn um fjárfestinguna. Að afloknu sex mánaða ítarlegu söluferli stóð að lokum eftir fyrirvaralaust tilboð í hlutinn að fjárhæð 3,5 milljarðar króna. Bjóðandi var HSV eignarhaldsfélag sem er um 90% í eigu lífeyrissjóða sem standa að baki yfir helmings lífeyriskerfis landsins.
Niðurstaða söluferlisins er fagnaðarefni. Ljóst er að mjög gott verð hefur fengist fyrir hlutinn og bent er á að með sölunni eignast lífeyrissjóðir hlut bæjarins sem verður þá áfram í eigu almennings.
Hluturinn í HS Veitum hefur engin áhrif á íbúa í Hafnarfirði en verðlagning á raforkudreifingu er bundin ströngum skilyrðum í raforkulögum. Andvirði sölunnar dregur aftur á móti úr lánsfjárþörf Hafnarfjarðar og lækkar þannig afborganir og vexti í framtíðinni. Jafnframt veitir salan Hafnarfjarðarbæ færi á því að sækja fram með hagsmuni bæjarbúa að leiðarljósi og milda þannig höggið vegna Covid-19 faraldursins. Það er mat meirihlutans í Hafnarfirði að þessum fjármunum bæjarins sé betur varið í þágu bæjarbúa en sem minnihlutaeign í félagi sem þessu.“
Fulltrúar Samfylkingar, Viðreisnar, Bæjarlista og Miðflokks lögðu fram bókun og segja að meirihlutanum hugnist best að keyra mál í gegn með meirihlutavaldi.
„Það er grundvallarmunur á tilgangi lífeyrissjóða og sveitarfélaga með eign í grunninnviðum. Lífeyrissjóðir eru fagfjárfestar sem ber lagaleg skylda til að skila arði af fjárfestingum sínum. Arður af flutningskerfi raforku verður einungis sóttur í vasa notenda þjónustunnar. Markmið sveitarfélags með eign í grunninnviðum er fyrst og fremst að tryggja örugga þjónustu á hagstæðum kjörum fyrir notendur.
Frá árinu 2013, þegar sá aðili sem nú hefur boðið í hlut Hafnarfjarðarbæjar keypti fyrst í HS veitum, hafa arðgreiðslur til eigenda aukist til muna. Sú þróun mun líklega frekar aukast en minnka ef sala á hlut Hafnfirðinga gengur eftir. Með sölunni stuðlar meirihluti bæjarstjórnar því að auknum arðgreiðslum út úr rekstri veitnanna, með tilheyrandi áhættu fyrir verð þjónustunnar til notenda.
Á fundi bæjarstjórnar í dag liggur fyrir röksemdafærsla fyrir sölunni sem í vantar mikilvæga þætti sem varða hagsmuni bæjarbúa. Ljóst má vera af umræðu um fjárhagsstöðu sveitarfélaga, bæði í fjölmiðlum og á pólitískum vettvangi, að sterk rök hníga að því að ríkissjóður verði að stíga inn með afgerandi hætti, annað hvort með afar hagstæðum lánum á ríkis- og/eða Seðlabankakjörum eða þá með beinum framlögum til að mæta tekjutapi. Samanburður innan OECD styður þau rök með afgerandi hætti.
Sú greining sem meirihlutinn leggur fram til stuðnings á sölu almannaeignar í grunninnviðum tekur ekkert tillit til þess að þessi ríkisstuðningur sé til umræðu. Því er haldið fram að það felist bein áhætta í því að bærinn eigi áfram hlut sinn í HS Veitum en ekki vikið að því orði hvort áhætta geti falist í því að selja of snemma.
Í gögnum með málinu er talið til áhættu að Hafnarfjörður geti orðið innlyksa með hlut sinn ef Reykjanesbær ákveði að selja leyfilegan hluta opinberra aðila í HS Veitum. Fulltrúum minnihlutans vitanlega hefur ekkert komið fram sem bendir til þess að Reykjanesbær sé í söluhugleiðingum. Því er asi málsins af hálfu meirihlutans óskiljanlegur.
Síðast en alls ekki síst skal því haldið til haga að bæjarbúar hafa ekki verið spurðir álits á málinu, enda var sala á almannaeign alls ekki til umræðu í síðustu kosningum. Fyrir liggur að Sjálfstæðisflokkur og Framsókn hafa hafnað boði minnihlutans um aukið samstarf þvert á pólitískar línur í þeim stóru verkefnum sem framundan eru í rekstri bæjarins. Það skref sem þau stíga hér í dag er glögglega til marks um það að þeim hugnast best að keyra mál í gegn með meirihlutavaldi.”
