Fyrir einhverjum áratugum síðan hefði fáum dottið í hug að á Íslandi yrðu starfandi stór alþjóðleg nýsköpunar- og tæknifyrirtæki á borð við Marel og Össur eða að íslenskar rannsóknir í heilbrigðisvísindum yrðu eftirsóttar á heimsvísu. Með frumkvöðlastarfi hafa þekking, störf og tekjur af starfsemi fyrrum sprotafyrirtækja skipt sköpum fyrir samfélagið. Mörg þessara fyrirtækja eiga upptök sín í umhverfi Háskóla Íslands og samstarfsháskóla.
Fyrir næstum tveimur áratugum hófst samstarf Háskóla Íslands, Columbia University í New York og Centre national de la recherche scientifique í Frakklandi um að finna leiðir til að takast á við loftlagsvandann. Úr varð að nýta aðferðir náttúrunnar, sem þegar bindur gróðurhúsaloftegundir í berg. Það gerist þegar regndropar grípa koldíoxíð (CO2) og lenda á bergi þar sem það hvarfast og myndar steindir, en ferlið tekur þúsundir ára. Carbfix aðferðin nýtir sama náttúrulega ferli með því að blanda CO2 í vatn og dæla því djúpt niður í berglög, þar sem sannað er að það umbreytist í steindir á innan við tveimur árum.
Um 10 árum eftir að rannsóknarstarfið hófst var búið að sanna aðferðina, birta ritrýndar vísindagreinar í bæði Science og Nature, sýna fram á öryggi og hagkvæmni aðferðarinnar, og fá vottun frá óháðum aðila (DNV) á aðferðafræðinni gagnvart ISO 14602 staðli. Í meira en 10 ár hefur CO2 og mengandi brennisteinsvetni frá Hellisheiðarvirkjun og Nesjavallavirkjun verið dælt aftur niður í jörðina, þaðan sem það kom, án vandkvæða. Þá hefur bæst við niðurdæling á CO2 frá svissneska fyrirtækinu Climeworks, sem fangar CO2 beint úr andrúmsloftinu og hefur fjárfest fyrir tugmilljarða í Jarðhitagarði Orku náttúrunnar. Öll starfsemi Carbfix fyrir þessi fyrirtæki á svæðinu hefur farið fram án þess að valda jarðskjálftum eða mengun í grunnvatni, svo til hljóðlaust en með umtalsverðri eftirtekt á heimsvísu.
Carbfix hefur verið flaggskip fyrir Ísland í loftslagsmálum um nokkurt skeið og næstu skref eru að beita henni á stærri skala til að hjálpa við að hemja loftslagsbreytingar sem munu snerta okkur öll sama hvar við búum í heiminum. Loftslagsbreytingar eru hafnar og afleiðingar áframhaldandi hlýnunar verða okkur dýrkeyptari á allan hátt en að koma í veg fyrir þær. Þar eru orkuskipti og samdráttur í losun langmikilvægasta aðgerðin. En sumar iðngreinar, t.d. ál- og sementsframleiðsla, valda mikilli losun sem hefur ekkert með orkunotkun að gera heldur sjálft framleiðsluferlið. Sem þýðir að jafnvel þótt fullum orkuskiptum verði náð munum við áfram sitja uppi með þá losun – nema aðferðir á borð við Carbfix séu nýttar til að binda hana á öruggan og varanlegan hátt.
Gríðarleg eftirspurn er eftir öllum raunhæfum lausnum til að takast á við umrædda losun, enda er óumdeilt að þær eru forsenda þess að loftslagsmarkmið heimsins náist. Carbfix finnur sterkt fyrir þessu og er með verkefni í skoðun eða undirbúningi í yfir 20 löndum auk Íslands.
Hvað þýðir þetta fyrir Ísland og hvað þýðir þetta fyrir Hafnarfjörð?
Markmið Carbfix er að hafa jákvæð áhrif loftslag með því að þróa alþjóðleg verkefni sem víðast um heim. Með því að byggja á langri reynslu, árangri og staðfestum vísindum má nýta þann meðbyr sem tæknin nýtur. Mikilvægur liður í að stíga slík skref er stærsta verkefni okkar til þessa, Coda Terminal, móttökumiðstöð á iðnaðarsvæði í Straumsvík til steindabindingar á CO2 frá innlendum og erlendum aðilum.
Staðreyndir um verkefnið má lesa á heimasíðu þess www.codaterminal.is sem er auglýst hér í blaðinu. Þar má lesa um hvernig verkefnið hefur þróast í gegnum vandað ferli umhverfismats, þar sem farið er yfir áhrif af verkefninu á nærumhverfið og hvernig er brugðist við þeim með hægfara uppbyggingu og mótvægisaðgerðum. Tilgreindir eru margvíslegir varnaglar í lögum og reglugerðum í þágu umhverfis- og náttúruverndar, og farið yfir augljósan ávinning fyrir loftslag og umtalsverðan efnahagslegan ávinning. Áætlað er að verkefnið skapi um 600 störf á uppbyggingartíma, 600-800 milljónir í hafnartekjur árlega, auk tekna af iðnaðarsvæðinu, og yfir 10 milljarða í árlegar útflutningstekjur þegar stöðin verður komin í fullan rekstur. Um þessar mundir er verið að vinna að svörum við umsögnum sem bárust um umhverfismat verkefnisins.
Vísindasamstarfið sem hófst fyrir tæpum 20 árum er orðið að 60 manna fyrirtæki. Sannreynd vísindin eru grunnurinn að þeim árangri sem náðst hefur. Spurningin er hvernig við mótum tækifærin sem við stöndum frammi fyrir.
Ólafur Elínarson
samskiptastjóri Carbfix
