Heilsugæslustöðvarnar tvær í Hafnarfirði eiga í verulegum vanda við að þjónusta bæjarbúa með eðlilegum hætti, hvort sem er í Firði eða á Sólvangi. Bæði er erfitt fyrir bæjarbúa að fá tíma hjá lækni vegna tilfallandi krankleika auk þess sem eldri borgarar veigra sig við að leita þangað aðstoðar sem „fyrsta viðkomustað“, jafnvel þrátt fyrir brýna þörf – auk þess sem tímarnir breytast mjög hratt. Krem við háræðabólgum var t.d. fáanlegt í apóteki án lyfseðils fyrir ári, en er nú allt í einu „lyfseðilsskylt“.
Hátt hlutfall bæjarbúa ekki með heimilislækni
Sex læknar eru að störfum á Firði og átta á Sólvangi, auk hjúkrunarfræðinga og móttökuritara. Hátt hlutfall bæjarbúa hafa enn ekki fengið skráðan rétt til þjónustu hjá tilteknum heimilislækni.
Í Hafnarfirði bjuggu 30.616 í byrjun árs 2024 skv. upplýsingum Hagstofunnar. Bærinn hefur vaxið gríðarlega á síðustu árum og áratugum, líkt og önnur sveitarfélög á höfuðborgarsvæðinu. Vaxtarverkjunum fylgja alls kyns vandamál, bæði líkams- og andlegs eðlis.
Vandi heilsugæslunnar er ekki við starfsfólkið að sakast. Það hefur jafnan reynt að gera sitt besta við erfiðar aðstæður. Vandinn lýtur fyrst og fremst að stjórnsýslunni.
Í nýlegum auglýsingum heilsugæslunnar á höfuðborgarsvæðinu er vísað til neytenda að „hafa ekki samband að óþörfu?“ Talsfólk bráðamóttöku Landsspítalans, þar sem álagið er yfirdrifið, vísar aftur á móti slíku fólki að hafa fyrst samband við heilsugæsluna?!
Hver ber ábyrgð á heilsugæslustöðvunum?
Á vefsíðu heilbrigðisráðuneytisins má lesa eftirfarandi um Heilsugæslustöðvar: „Í lögum um heilbrigðisþjónustu er áhersla lögð á að tryggja gæði heilbrigðisþjónustu og eftirlit með henni. Einnig er lögð áhersla á að almenn heilbrigðisþjónusta sé veitt í heimabyggð og að heilsugæslan sé að jafnaði fyrsti viðkomustaður sjúklinga. Samkvæmt lögunum er landinu skipt upp í heilbrigðisumdæmi sem nánar er kveðið á um í reglugerð en sjúklingar skulu þó „jafnan eiga rétt á að leita til þeirrar heilsugæslustöðvar eða heilbrigðisstofnunar sem þeir eiga auðveldast með að ná til hverju sinni“.“
Í reglugerð um heilbrigðisumdæmi er jafnframt kveðið á um hlutverk, starfsemi og þjónustu heilsugæslustöðva og þá þjónustu sem þeim ber að veita. Á heilsugæslustöðvum skal veitt almenn læknisþjónusta… o.fl.
Í kröfulýsingu um heilsugæsluþjónustu er einnig nánar kveðið á um þá þjónustu sem veitt skal á heilsugæslustöðvum á höfuðborgarsvæðinu.
Markmið með rekstri heilsugæslustöðva er að tryggja öllum landsmönnum fullnægjandi heilsugæslu í heimabyggð. Í reglugerð er mælt fyrir um rétt hvers einstaklings til að fá skráningu á heilsugæslustöð. Enn fremur er kveðið á um að hver einstaklingur skuli að jafnaði skráður sem skjólstæðingur tiltekins heilsugæslulæknis á heilsugæslustöð og að heilbrigðisstofnun sem viðkomandi heilsugæslustöð tilheyrir skuli leitast við að tryggja það.
Árið 2017 var tekið í notkun fjármögnunarlíkan sem reiknar fjármagn til heilsugæslustöðva á höfuðborgarsvæðinu á staðlaðan og samræmdan hátt. Líkanið var upphaf hins ólíkindalega, þ.e. þess ástand sem íbúarnir þurfa nú að fást við, líkt og svo mörg slík aðkeypt líkön um hitt og þetta.
Í gildandi „Lögum um heilbrigðisþjónustu“ segir m.a. um heilsugæslur: „Ráðherra heilbrigðis- og tryggingamála fer með yfirstjórn heilbrigðismála. Ráðherra markar stefnu um heilbrigðisþjónustu innan ramma laga þessara. Ráðherra er heimilt að grípa til nauðsynlegra ráðstafana til að framfylgja þeirri stefnu, m.a. hvað varðar skipulag heilbrigðisþjónustu, forgangsröðun verkefna innan hennar, hagkvæmni, gæði og öryggi þjónustunnar og aðgengi að henni.
Við skipulag heilbrigðisþjónustu skal stefnt að því að hún sé ávallt veitt á viðeigandi þjónustustigi og að heilsugæslan sé að jafnaði fyrsti viðkomustaður sjúklinga.
Í lögum þessum hafa eftirfarandi orð svofellda merkingu:
- Heilbrigðisþjónusta: Hvers kyns heilsugæsla, lækningar, hjúkrun, almenn og sérhæfð sjúkrahúsþjónusta…
- Almenn heilbrigðisþjónusta: Heilsugæsla, þjónusta og hjúkrun…
- Heilsugæsla: Almennar lækningar, hjúkrun, heilsuvernd og forvarnir, bráða- og slysamóttaka og önnur heilbrigðisþjónusta sem veitt er á vegum heilsugæslustöðva.
Í hverju heilbrigðisumdæmi skal starfrækt heilbrigðisstofnun eða heilbrigðisstofnanir sem hafa með höndum starfrækslu heilsugæslustöðva og umdæmissjúkrahúsa sem veita almenna heilbrigðisþjónustu í umdæminu.“
Um heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins segir: „Heilsugæsla höfuðborgarsvæðisins sinnir heilsugæslu í heilbrigðisumdæmi höfuðborgarsvæðisins. Heilsugæslustöðvar sinna heilsugæslu. Ráðherra skal í reglugerð kveða nánar á um starfsemi heilsugæslustöðva og þá þjónustu sem þeim ber að veita. Kostnaður við byggingu og búnað sjúkrahúsa og heilsugæslustöðva greiðist úr ríkissjóði. Þátttaka sveitarfélaga í kostnaði við byggingu og búnað hjúkrunarheimila skal vera 15% af stofnkostnaði. Sveitarfélög láta í té lóðir undir byggingar skv. 1. mgr., þ.m.t. íbúðarhúsnæði sem ætlað er starfsmönnum, ríkissjóði að kostnaðarlausu og án greiðslu gatnagerðargjalda og lóðarleigu.“
Í ávarpi Jóns Kristjánssonar, heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra í tilefni af opnun heilsugæslunnar í Firði 6. janúar 2006 segir m.a.:
„Mér er það sérstakt ánægjuefni að taka með formlegum hætti í notkun nýja heilsugæslustöð hér í Hafnarfirði, heilsugæslustöðina Fjörður.
Það er ánægjulegt fyrir mig og okkur í heilbrigðismálaráðuneytinu af því okkur hefur lengi verið ljós nauðsyn þess að efla heilsugæsluna hér í Hafnarfirði með nýrri stöð og fyrir Hafnfirðinga hlýtur þessi mikla breyting í þjónustu heilsugæslunnar að vera kærkomin.
Það er rúmt ár frá því undirritaður var leigusamningur um húsnæðið hér í hjarta Hafnarfjarðar og síðan hefur verið unnið að því að innrétta húsnæðið, en frá því í ágúst hafa menn hér undirbúið opnun stöðvarinnar. Fjörður er um þúsund fermetra heilsugæslustöð og hér munu starfa sex læknar, hjúkrunarfræðingar og annað starfsfólk og eins og þið sjáið er húsnæðið hið glæsilegasta í alla staði. Ég vil þakka þeim sérstaklega sem hafa undirbúið framkvæmdirnar og unnið að þeim á framkvæmdatímanum, bæði ykkur sem hér eruð fulltrúar heilsugæslunnar, arkitektum, hönnuðum og verktökum.
Ég heft oftsinnis ítrekað, og mér finnst sú vísa aldrei vera of oft kveðin, að heilsugæslan er hornsteinn heilbrigðisþjónustunnar í landinu. Hún er hornsteinn heilbrigðisþjónustunnar séð af sjónarhóli sjúklingsins, eða skjólstæðings heilsugæslunnar, og mikilvægi hennar er að aukast, og mun aukast á næstu árum.
Þar sem heilsugæslan á höfuðborgarsvæðinu er annars vegar hef ég lagt áherslu á tvennt á undanförnum árum. Í fyrsta lagi að freista þess að ljúka við uppbyggingu stöðvanna á höfuðborgarsvæðinu, en eins og þið vitið sem hér eruð saman komin þá vantaði talsvert á að svo væri fyrir nokkrum árum. Í öðru lagi að tryggja að komugjöldin í heilsugæslunni héldust því sem næst óbreytt til að koma í veg fyrir að gjaldtaka hefði áhrif á aðgengi skjólstæðinga í heilsugæslunni. Hvoru tveggja hefur tekist bærilega.
Heilsugæslan í Hafnarfirði á sér að mörgu leyti merkilega sögu og hróður margar einstaklinga sem hafa starfað hér hefur borist langt út fyrir bæjarmörkin, jafnvel alla leið austur á land. Ég veit að metnaðurinn í heilsugæslunni hér er, og hefur verið mikill, og ég veit af samtölum mínum við þá sem hér munu starfa, að einmitt þessi stöð verður í þeim skilningi góð viðbót við þjónustuna hér í Hafnarfirði.
Heilsugæslan á að vera framsækin faglega og ég sé alls ekki að sameining stjórnsýsluþáttarins hamli, eða dragi úr því menn bryddi upp á nýjungum í þjónustu við almenning á starfssvæðum heilsugæslunnar og þrói áfram þá hugsun sem felst í nærþjónustu heilsugæslunnar. Og ég sé ekkert sem mælir gegn því að heilsugæslan leggi enn frekari áherslu á það til dæmis að fylgjast með háum blóðþrýstingi skjólstæðinga sinna, fylgist með og taki hjartalínurit meðal áhættuhópa í auknum mæli, eða beiti sér enn frekar á sviðum sem samkvæmt hefðbundnum skilningi telst til lýðheilsu.
Það eru ýmsir möguleikar af þessu tagi sem ég sé fyrir að gætu blómstrað innan vébanda Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins. Nú, ef það gerist ekki, ef sameiningin skilar sér ekki í betri og hagkvæmari þjónustu fyrir einstaklingana og fyrir samfélagið allt, nú þá verður að hugsa dæmið upp á nýtt. Svo einfalt er það nú.
Ég óska okkur öllum og sérstaklega þeim þúsundum Hafnfirðinga sem hingað munu leita til hamingju með þessa nýju stöð og vonast til að hún verði í skilningi þjónustunnar sem hér verður veitt í fararbroddi Heilsugæslunnar á höfuðborgarsvæðisins um langa framtíð.“
Á vefsíðu Eldri borgara í Hafnarfirði segir m.a.: „Markmiðið er að eldra fólk í Hafnarfirði geti búið sjálfstætt sem lengst. Í boði er félagsstarf, hreyfing og fjölbreyttur stuðningur. Þjónandi leiðsögn er höfð að leiðarljósi. Starfandi er Öldungaráð. Öldungaráð gætir hagsmuna eldra fólks í Hafnarfirði og veitir bæjarstjórn ráðgjöf. Öldungaráð veitir bæjaryfirvöldum og stofnunum bæjarins ráðgjöf varðandi mál eldra fólks í bænum. Ráðið hefur samráð við samtök eldri borgara í Hafnarfirði og annað fólk sem vinnur að málefnum þeirra. Verkefni Öldungaráðs eru:
- Að fylgjast með velferð eldra fólks í Hafnarfirði.
- Að gera tillögur til bæjarins um öldrunarþjónustu.
- Veita umsagnir varðandi stefnumótandi ákvarðanir og reglur er lúta að málefnum eldri borgara.
- Leitast við að eldri borgarar fái þá þjónustu sem þeir þarfnast og kynna þeim þá kosti sem eru í boði.
Bæjarstjórn tilnefnir þrjá fulltrúa og tvo til vara. Einn þeirra er ritari ráðsins. Félag eldri borgara í Hafnarfirði tilnefnir þrjá fulltrúa og tvo til vara. Heilsugæslan í Hafnarfirði tilnefnir einn og einn til vara.“
Ekkert af framangreindu virðist virka, a.m.k. ekki fyrir þá borgara bæjarfélagsins, sem því er ætlað til góðs.
Í bréfi bæjarstjóra dags. 11. febr. 2022, efni: Heilsugæsla í Hafnarfirði – Þarfagreining, birtist þörf ábending um úrbætur: „Mikilvægt er að brugðist verði við væntanlegri íbúafjölgun tímanlega svo tryggt verið að allir Hafnfirðingar hafi greiðan aðgang að heilbrigðisþjónustu. Tvær heilsugæslustöðvar eru nú í Hafnarfirði og munu þær að óbreyttu ekki anna þeirri íbúafjölgin sem er fyrirséð“.
Bæjarstjórn Hafnarfjarðar samþykkti á fundi sínum þann 22. nóvember síðastliðinn að veita Sóltúni heilbrigðisþjónustu ehf. vilyrði til eins árs fyrir lóð nr. 43 við Hringhamar í Hamranesi. Lóðin, sem er 6.726 m2 að stærð, er deiliskipulagi samkvæmt ætluð fyrir hjúkrunarheimili, heilsugæslu og tengda þjónustu. Hafnarfjarðarbær óskaði í sumar eftir tilboðum frá áhugasömum byggingar- og rekstraraðilum í lóðina með hugmyndum að uppbyggingu, þjónustu- og rekstrarfyrirkomulagi. Samhliða hafa bæjaryfirvöld í Hafnarfirði átt í viðræðum við heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins um nýja og glæsilega heilsugæslu í bæjarfélaginu til að svara einnig enn betur þörf stækkandi hóps íbúa.
Vilji fyrir því að ný stór heilsugæsla rísi í Hafnarfirði hið fyrsta
Bæjaryfirvöld í Hafnarfirði haf að undanförnu átt í viðræðum við heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins um uppbyggingu á nýrri heilsugæslu í Hafnarfirði sem myndi þjóna allt að 20.000 manns. Miðsvæði Valla er talið hentugasta staðsetningin en fullbyggð hverfi Valla, Skarðshlíðar, Hamraness og Áslands munu telja um 13.000 íbúa. Heilsugæsla á svæðinu myndi auk þess þjóna íbúum úr öðrum hverfum bæjarins og kalla þessar tölur á rekstur nokkuð stórrar stöðvar á svæðinu.
„Gríðarleg þörf er á að auka og efla þjónustu við ört stækkandi hóp íbúa og eldra fólks í samfélaginu og í takti við framtíðarsýn og nýja aðgerðaráætlun ríkisins sem ber yfirskriftina „Gott að eldast“. Við höfum átt gott samtal við heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins að undanförnu og skýr vilji beggja aðila til að byggja upp nýja og glæsilega heilsugæslu í Hafnarfirði,“ segir Rósa Guðbjartsdóttir bæjarstjóri Hafnarfjarðar. „Vonir standa til að ákvörðun um uppbyggingu á nýrri heilsugæslu verði tekin á allra næstu mánuðum enda um að ræða mikilvæga viðbót við þá heilsugæsluþjónustu sem þegar er í boði í bæjarfélaginu.“
Hef áður gert athugasemdir við ófullnægjandi aðstöðu á Bráðamóttöku Landsspítalans. Sjúklingar, sem útskrifast þaðan eftir langa armæðu með tilheyrandi áframhaldandi tilneydda lyfjagjöf, þurfa yfirleitt í framhaldinu að troða marvaðann. Vandamálið er að kerfi heilsugæslunnar og Landsspítalans tala ekki saman þegar kemur að endurnýjun lyfja, sjúklingnum til handa.
Heimildir m.a.:
-https://www.althingi.is/altext/133/s/1376.html
-https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fwww.stjornarradid.is%2Fmedia%2Fvelferdarraduneyti-media%2Fmedia%2Ffrettir%2FAvarp_i_Firdi_i_Hafnarfirdi.doc&wdOrigin=BROWSELINK
-https://hafnarfjordur.is/thjonusta/velferd/eldrafolk/21536-2/
-https://hafnarfjordur.is/lod-undir-hjukrunarheimili-og-vidraedur-um-heilsugaeslu/
